Z czego zrobiona jest kukła Marzanny, jak ją niegdyś zwano i co symbolizuje? Topienie Marzanny – informacje, historia tego zwyczaju, przesądy i ciekawostki. Także informacje związane z pierwszym dniem wiosny
Początek wiosny
• Kalendarzowa (astronomiczna) wiosna co roku rozpoczyna się 21 marca. Właśnie tego dnia dzień i noc są równej długości. W naszej szerokości geograficznej o tej porze roku przyroda budzi się z zimowego snu. Zielenią się trawniki, kiełkują kwiaty i pąki na gałęziach drzew, jest coraz cieplej. To także czas zasiewów i oczekiwania na plony. Ludzie wierzyli, że obrzęd topienia Marzanny może to przyspieszyć. Ten obrzęd ma też symbolizować dostatek w nadchodzącym roku.
Uwaga. Nie w każdym roku początek astronomicznej wiosny pokrywa się z pierwszym dniem wiosny. Ten pierwszy może być 20 marca, a drugi – 21 marca. Którego dnia należy wówczas topić Marzannę? Cóż, wybierz ten dzień, który ci lepiej pasuje!
Kiedy topimy Marzannę?
• Jednym ze staropolskich zwyczajów (opisanych już w XV wieku), jest zwyczaj (obrzęd) topienia Marzanny. Obecnie ma on miejsce 21 marca czyli w pierwszy dzień kalendarzowej wiosny. Wcześniej miał miejsce w czwartą niedzielę Wielkiego Postu, zwaną Białą, Czarną albo Śmiertną.
Staropolski zwyczaj
• Jan Długosz nazwał pozbywanie się słomianej maszkary „obyczajem starodawnym”, łącząc go z niszczeniem pogańskich bożków w czasach Mieszka I. Inni historycy uważali, że obrzęd ten miał chronić przed morowym powietrzem, czyli zarazą nękającą Europę. Niekiedy wskazywano na związek z tradycjami antycznego Rzymu.
Z czego zrobić Marzannę?
• Marzannę zwykle wykonuje się z wiechcia słomy, grochowin lub konopi, które symbolizowały śmierć i bezruch. Czasem też gałęzi lub gałganków (szmatek). Ubrana jest w białą suknię. Przyozdabia się ją wstążkami, koralikami i kwiatami.
Gdzie topimy Marzannę? Symbolika Marzanny
Kukłę Marzanny podpala się, a następnie wrzuca do pobliskiej rzeki (ewentualnie do jeziora czy innego akwenu wodnego). Ma to symbolizować koniec zimy i początek wiosny.
Inne określenia Marzanny
• Kukle Marzanny nadawano wiele określeń: Morena, Marzanik (od słów: „mor”, „mara”, „zmora”), Śmierztecka, Śmiertka, Śmiercicha, nawet Śmierć. Marzanna to uosobienie zimy oraz śmierci. Wyprowadzenie jej po za zabudowania wsi i spalenie lub zatopienie, miało przywołać wiosnę.
Topienie Marzanny obecnie
• W kolejnych stuleciach obrzęd topienia Marzanny nabierał coraz bardziej zabawowego charakteru. Obecnie to głównie zabawa dla dzieci i młodzieży. Jest to świetna okazja do wyjścia ze szkoły (przepadają lekcje). Często także jest pretekstem do wagarowania bez zgody nauczycieli, którzy zwykle wagarowanie w dniu 21 marca traktują z większym pobłażaniem niż wagary w inne dni roku szkolnego. Według uczniów pierwszy dzień wiosny, to Dzień Wagarowicza.
Przesądy
• Przesąd: nie wolno dotykać pływającej w wodzie kukły (Marzanny), bo uschnie wtedy ręka; należy jak najszybciej odejść nie oglądając się za siebie, bo można się rozchorować. Trzeba też uważać, by się nie potknąć i nie upaść, bo to oznacza śmierć w ciągu najbliższego roku.
Topienie Marzanny na Śląsku
• Na Śląsku kukłę Marzanny odziewano w paradny strój weselny, a na jej głowę wkładano wianek. Obnoszono ją po wszystkich domach we wsi, po czym zdzierano z niej ubranie i rozrzucano je po polach.
Marzanna i palmy Wielkanocne
• Nieco podobny charakter do obrzędu topienia Marzanny, to chrześcijański zwyczaj święcenia palm wielkanocnych, które miały być zwiastunami wiosny i urodzaju. Wykonywano je zazwyczaj z ziół, aby po poświęceniu w Niedzielę Palmową, robić z nich wywar dla cielnych krów. Miał je uchronić przed chorobami i zapewnić wydajność.
Mandat za topienie Marzanny?
Co jakiś czas docierają z mediów informacje o próbach zniechęcania Polaków do staropolskiego zwyczaju topienia Marzanny. Bo w świetle prawa topienie Marzanny jest zaśmiecaniem środowiska. Czy pierwszy wiosenny spacer np. przedszkolaków może zakończyć się niemiłą sytuacją? Straż miejska może wlepić mandat w wysokości do 500 złotych. Zwykle jednak kończy się na pouczeniu, a strażnicy podchodzą do przepisów z rezerwą. Dlatego warto rozważyć zrobienie kukły Marzanny ze słomy czyli z tzw. materiału biodegradowalnego. Niektórzy proponują, aby Marzannę przywiązać do linki tak, aby po symbolicznym jej utopieniu wyciągnąć ją z wody i zabrać z powrotem, na pamiątkę.
Czy topienie Marzanny to grzech?
Niektórzy przedstawiciele środowisk chrześcijańskich próbują zniechęcić nas do zwyczaju topienia Marzanny. To przecież zwyczaj pogański, staropolski, jeszcze sprzed czasu, gdy na ziemie Polski zawitało Chrześcijaństwo. Marzanna, to przedstawienie pogańskiej bogini. Symbolizuje ona nie tylko nadejście zimy, ale też śmierć. Niektórzy przekonują, że symbolizuje także demona. Czy katolickie dzieci mogą kultywować pogański zwyczaj? Czy topienie Marzanny jest grzechem, z którego trzeba się będzie z wyspowiadać? Na szczęście to pytania na wyrost, gdyż Kościół Katolicki tego zwyczaju nie zabrania.
Topienie Marzanny ciekawostki: (c) Podroze.Turystyka.pl
Zobacz też:
>
>